ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΣ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ο τομέας του τουρισμού σχετίζεται άμεσα με πολλές πλευρές των δραστηριοτήτων που προαναφέρθηκαν (ιστορία και πολιτισμός, φυσικό περιβάλλον και κοινωνική συμμετοχή).

∆υστυχώς στη χώρα μας, που είναι ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός, επιχειρείται και ο τομέας του τουρισμού να υποταχθεί στην κερδοσκοπική δραστηριότητα, κυρίαρχο μοντέλο της οποίας είναι ο τουρισμός "all inclusive". Ένα μοντέλο, που προωθεί τη δημιουργία τεράστιων τουριστικών μονάδων, στις οποίες οι εργαζόμενοι δουλεύουν σχεδόν χωρίς καθόλου εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα. Παράλληλα, τα ξενοδοχεία και οι υπόλοιπες τουριστικές υποδομές, εκτός του ότι κατασπαταλούν ενέργεια και νερό (κάτι που σπανίζει ιδιαίτερα στα νησιά), καταλαμβάνουν χιλιάδες στρέμματα παραθαλάσσιων ή ορεινών και δασικών εκτάσεων και απειλούν με υποβάθμιση ή και καταστροφή ακόμη και προστατευόμενα φυσικά οικοσυστήματα και ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους. Εκτός όλων αυτών, οι ξενοδοχειακές μονάδες δέχονται ”έγκλειστους” τουρίστες, ξεκομμένους από τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες πλήττονται οικονομικά και οι πολιτιστικές τους παραδόσεις μετατρέπονται σε κερδοσκοπικά θεάματα "folklor".

Η Εναλλακτική ∆ράση, όπως είναι γνωστό, από την ίδρυσή της αντιστέκεται σε αυτό το καταστροφικό για τη φύση, τον πολιτισμό και την τοπική οικονομία τουριστικό μοντέλο, οργανώνοντας πολύμορφες ενημερωτικές εκδηλώσεις και προβάλλοντας ένα άλλο μοντέλο τουρισμού: τον Εναλλακτικό Οικολογικό και Συμμετοχικό Τουρισμό, που στηρίζεται στις ακόλουθες πέντε αρχές:

Η προστασία των φυσικών οικοσυστημάτων (δασών, λιμνών, ποταμών, παραλιών κ.ά.) και η αξιοποίηση των φυσικών πόρων και των πηγών ενέργειας με κριτήριο τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών.
Η πλήρης διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζόμενων σε όλους τους κλάδους του τουρισμού.
Η προστασία και η αξιοποίηση των ιστορικών μνημείων, των μνημείων του πολιτισμού και των τοπικών παραδόσεων σε όφελοςτων ντόπιων κατοίκων και των επισκεπτών.
Η τόνωση της τοπικής παραγωγής, ιδιαίτερα στον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, αλιεία κ.ά.), για κάλυψη των διατροφικών αναγκών με τοπικά προϊόντα.
Η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, όπως και των εργαζόμενων στις τουριστικές επιχειρήσεις, στη λήψη των αποφάσεων μέσα από ανοικτές αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες.

Με βάση αυτές τις αρχές έχουμε πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα δεκάδες εναλλακτικές εξορμήσεις και διακοπές σε νησιά, και ορεινές και παραθαλάσσιες περιοχές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, και φυσικά θα συνεχίσουμε. Κατά τη διάρκεια των εξορμήσεων και των διακοπών φροντίζουμε:

Να ενημερώνουμε τους συμμετέχοντες για την τοπική ιστορία, τον πολιτισμό και τα φυσικά τοπία, τόσο με έντυπα όσο και με ξεναγήσεις και οικο-ξεναγήσεις.
Να οργανώσουμε ανοικτές ενημερωτικές εκδηλώσεις με συμμετοχή των τοπικών δημοτικών αρχών και των κατοίκων προκειμένου να συζητήσουμε τις αρχές του εναλλακτικού, οικολογικού και συμμετοχικού τουρισμού.
Να συναντιόμαστε με τοπικές συλλογικότητες και τοπικά κινήματα για να γνωρίσουμε τα προβλήματα που υπάρχουν σε κάθε τόπο και τους αγώνες που γίνονται για την αντιμετώπισή τους και να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας.
Να συναντιόμαστε και να συζητάμε με τοπικούς παραγωγούς (γεωργούς, κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους, ψαράδες κ.ά.).

(Η προσπάθειά μας για επικοινωνία με τους φορείς, τους κατοίκους, τους παραγωγούς, τους επαγγελματίες και τις συλλογικότητες των περιοχών που επισκεπτόμαστε είναι μια διαδικασία, που τη θεωρούμε αναπόσπαστο στοιχείο της φιλοσοφίας που εμείς έχουμε για τον τουρισμό. Παράλληλα έχουμε σημαντική στήριξη από τις τοπικές κοινωνίες σε όλες τις δραστηριότητες που οργανώνουμε στη διάρκεια των εναλλακτικών διακοπών ή εξορμήσεων: ξεναγήσεις σε τοπικά ιστορικά μνημεία
και μουσεία, συμμετοχή σε τοπικά έθιμα, περιήγηση σε προστατευόμενα οικοσυστήματα, πεζοπορίες σε καλντερίμια και μονοπάτια κ.ά.).

Κυρίως, όμως, με την επικοινωνία αυτή ενισχύουμε τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους, τις συλλογικότητες και τακινήματα αυτών των περιοχών που επισκεπτόμαστε, κάτι που αποτελεί πολύ ουσιαστικό μέρος του εναλλακτικού οικολογικού και κοινωνικού τουρισμού, για την εφαρμογή του οποίου αγωνιζόμαστε.

Το εγχείρημα του οικολογικού, εναλλακτικού, συμμετοχικού τουρισμού στο Αμπρούτσο (Ιταλία) και οι προσπάθειες για αξιοποίηση των εμπειριών του στην Ελλάδα.

Χρήσιμες εμπειρίες, που σχετίζονται με τη φιλοσοφία του τουρισμού, που πιο πάνω αναφέραμε, έχουμε αποκομίσει από το γνωστό διεθνώς εγχείρημα του συμμετοχικού, εναλλακτικού, οικολογικού τουρισμού που υλοποιείται στην περιοχή του Αμπρούτσο, στα Απένινα Όρη (Ιταλία).

Το εγχείρημα αυτό ξεκίνησε το 1917 και ήταν ιδέα του Πανεπιστημιακού από τη Νάπολη, Αντρέα Τζίτζι, και αναπτύχθηκε με πολλά προβλήματα μετά το τέλος του
Β ́ Παγκόσμιου Πολέμου και ιδιαίτερα μετά το 1950. Στην τελική του φάση έφθασε το 1980, οπότε η περιοχή έγινε ένας σημαντικός διεθνής προορισμός για επισκέπτες που αναζητούν ένα εναλλακτικό τουριστικό μοντέλο. Η επιτυχία του εγχειρήματος απέφερε σημαντικά οικονομικά οφέλη στους δήμους και τις κοινότητες της περιοχής των Αβρουζίων, ενώ παράλληλα έχουν ληφθεί μέτρα για την πλήρη προστασία της φύσης και του πολιτισμού και έχουν δημιουργηθεί θεσμοί που διασφαλίζουν τη συμμετοχή των κατοίκων, των παραγωγών, των επαγγελματιών, των φορέων και των συλλογικοτήτων στη διαχείριση του εγχειρήματος.

Πρωτοβουλίες για την υλοποίηση ενός μοντέλου συμμετοχικού και οικολογικού, εναλλακτικού τουρισμού στην Ελλάδα.

Η χώρα μας, όπως είναι γνωστό, αποτελεί έναν σημαντικό διεθνή τουριστικό προορισμό εξαιτίας:

των πολλών και πολύ γνωστών ιστορικών μνημείων και της πλούσιας και πολυποίκιλης λαογραφίας που έχει,
των ιδιαίτερων γεωφυσικών της χαρακτηριστικών (πολλά νησιά, πολύμορφες ηπειρωτικές ακτές και πλούσια φυσικά οικοσυστήματα (ποτάμια, δάση, λίμνες) ανάμεσα σε ήπια βουνά
του ήπιου μεσογειακού κλίματος.

Πεποίθησή μας λοιπόν είναι ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για την εφαρμογή ενός μοντέλου συμμετοχικού, οικολογικού και εναλλακτικού τουρισμού, ώστε και το φυσικό περιβάλλον να προστατεύεται, και ο πολιτισμός και τα ιστορικά μνημεία να προβάλλονται, και η τοπική παραγωγή και τοπική οικονομία να ενισχύονται. Έχοντας μάλιστα γνωρίσει, όπως προαναφέρθηκε, και τις θετικές εμπειρίες από το επιτυχημένο εγχείρημα στο Αμπρούτσο της Ιταλίας, έχουμε πάρει και συνεχίζουμε
να παίρνουμε πρωτοβουλίες για την υλοποίηση ενός παρόμοιου εγχειρήματος και στη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, γνωρίζουμε τις δυσκολίες που υπάρχουν, εξαιτίας κυρίως της μεγάλης επίδρασης που ασκεί ο συμβατικός κερδοσκοπικός τουρισμός, ο οποίος στηρίζεται αποκλειστικά στα επισφαλή οικονομικά οφέλη, που, όπως εμείς πιστεύουμε, αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν και τον τουρισμό σε αδιέξοδο, εκτός από τα σοβαρά προβλήματα που θα προκαλέσουν, τόσο στη φύση και τον πολιτισμό, όσο και στις τοπικές οικονομίες.

Με το σκεπτικό αυτό, η Εναλλακτική ∆ράση πήρε μέχρι τώρα τις εξής πρωτοβουλίες για στήριξη του συλλογικού οικολογικού τουρισμού:

Για ορεινές περιοχές:
• Τον Αύγουστο του 2011, ένα μήνα μετά από την ίδρυση της Εναλλακτικής ∆ράσης πήραμε την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση σειράς εκδηλώσεων στην Ήπειρο, με την ονομασία River Action Kalamas, με στόχο, αφενός την προστασία του ποταμού Καλαμά και του φυσικού οικοσυστήματος που τον περιβάλλει όπως και την ανάδειξη των ιστορικών στοιχείων της περιοχής, και αφετέρου για την τόνωση της τοπικής παραγωγής και οικονομίας, με βάση τη φιλοσοφία του συμμετοχικού, οικολογικού, εναλλακτικού τουρισμού. Στην πρωτοβουλία αυτή ανταποκρίθηκαν και συμφώνησαν να συνεργασθούν οι Ομοσπονδίες Καλαμά και Πωγωνίου, η Κίνηση Καθαρός Καλαμάς και οι ∆ήμοι Ζίτσας και Πωγωνίου, όπως και ανεξάρτητοι εθελοντές από την Αθήνα και τα Γιάννενα. Στα πλαίσια αυτής της πρωτοβουλίας πραγματοποιήθηκαν επί πέντε μήνες (Νοέμβριος 2011 - Απρίλιος 2012) και στην Αθήνα και στα χωριά Πωγωνίου και Ζίτσας ποικίλες εκδηλώσεις και ενημερωτικές συναντήσεις με παραγωγούς της περιοχής (αμπελουργούς, αγρότες, κτηνοτρόφους), ξενοδόχους και άλλους τοπικούς επιχειρηματίες, όπως και με συλλογικότητες και άτομα που ασχολούνται με το περιβάλλον και τον πολιτισμό. Οι εκδηλώσεις κορυφώθηκαν με μία επιστημονική διημερίδα, που έγινε στον Παρακάλαμο στις 7 και 8 Απριλίου του 2012, και η οποία πήρε μεγάλη δημοσιότητα και στην Ήπειρο, αλλά και σε όλη την Ελλάδα. • Τον Ιούνιο του 2016 πήραμε μια αντίστοιχη πρωτοβουλία στο ∆ήμο Νοτίου Πηλίου, που κατέληξε σε μία συνάντηση συλλογικοτήτων και ατόμων στο δημαρχείο της δημοτικής κοινότητας Λαύκος. • Το 2019, η Εναλλακτική ∆ράση σε συνεργασία με το Σύλλογο Φίλων του Παράσιου Πάρκου πήραμε πρωτοβουλία, η οποία είναι σε εξέλιξη, για την οργάνωση δράσεων στην ορεινή περιοχή του Παράσιου Πάρκου (βρίσκεται ανάμεσα στην Ανδρίτσαινα, τη Μεγαλόπολη και την Καρύταινα), με στόχο την εφαρμογή του συμμετοχικού οικολογικού τουρισμού, κατά το πρότυπο του Αμπρούτσο. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν διάφορες συναντήσεις και δράσεις και δύο συσκέψεις φορέων και πολιτών στην Ανδρίτσαινα.
Για τα νησιά: • Σημαντική ήταν η συμβολή της Εναλλακτικής ∆ράσης στην εδραίωση του Οικολογικού Πάρκου της Τήλου. Την ιδέα για τη δημιουργία ενός Πάρκου στο νησί, παρόμοιου με αυτό του Αμπρούτσο παρουσίασε για πρώτη φορά ο Μάκης Σταύρου σε διεθνές συνέδριο της UNESCO, που είχε διοργανώσει ο δήμαρχος Τάσος Αλιφέρης στην Τήλο, τον Σεπτέμβριο του 2000. Η Εναλλακτική ∆ράση από την ίδρυσή της στήριξε το εγχείρημα αυτό με εθελοντές, με οργανωμένες επισκέψεις και με μεταφορά εμπειρίας από άλλα παρόμοια εγχειρήματα. Στο ίδιο πνεύμα έγιναν συναντήσεις με τοπικές συλλογικότητες και δημοτικές αρχές στην Ικαρία το 2017, στην Αμοργό το 2018, στην Αστυπάλαια το 2019, και στη Φολέγανδρο το 2020.

Μάλιστα, για ενίσχυση αυτών των πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων, τόσο στις ορεινές περιοχές όσο και στα νησιά, πραγματοποιούνται παράλληλα εναλλακτικές διακοπές και εξορμήσεις με συμμετοχή μελών και φίλων της Εναλλακτικής ∆ράσης.

Ειδικά θεματικά οδοιπορικά.

Εκτός από τις εναλλακτικές εξορμήσεις και τις εναλλακτικές διακοπές, πραγματοποιούμε από την ίδρυσή της Εναλλακτικής Δράσης με τη φιλοσοφία που πιο πάνω αναφέρθηκε, ξεκινήσαμε από το 2018, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ένα νέο τύπο ταξιδιών τα «Ειδικά θεματικά οδοιπορικά».

Με τα ειδικά αυτά ταξίδια στοχεύουμε, με επιλεγμένες επισκέψεις σε συγκεκριμένες περιοχές να αναδείξουμε σημαντικά θέματα που αφορούν την διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και των μνημείων της ιστορίας και του πολιτισμού σε όφελος της κοινωνίας και της φύσης. Τα οδοιπορικά αυτά σχεδιάζονται όχι με «τουριστικά», αλλά με επιστημονικά και κοινωνικά κριτήρια από ειδικούς επιστήμονες ή συλλογικότητες με τις οποίες συνεργαζόμαστε και στη χώρα μας και σε άλλες χώρες. Με τον τρόπο αυτό οι φίλες και οι φίλοι που συμμετέχουν έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν αφενός μια διαφορετική προσέγγιση της εξέλιξης της ιστορίας μέσα από τους τόπους και τα μνημεία που επισκεπτόμαστε και να κατανοήσουν το ρόλο της ιστορίας για την εποχή μας και αφετέρου να ενημερωθούν για τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος με πρωταρχικό κριτήριο την προστασία της φύσης. Παράλληλα, επειδή τα οδοιπορικά αυτά είναι πολυήμερα, γίνεται και μέσα στο πούλμαν γόνιμος διάλογος με αφορμή τα όσα έχουμε δει και έχουμε ακούσει στη διάρκεια των επισκέψεων.

Μέχρι τώρα έχουν πραγματοποιηθεί τρία ειδικά θεματικά οδοιπορικά:

Το πρώτο έγινε το Πάσχα του 2018, στην περιοχή των Αβρουζίων, στα Απέννινα όρη της Ιταλίας με θέμα «Η συμμετοχή της κοινωνίας στον σχεδιασμό της τοπικής ανάπτυξης». Εκεί υλοποιείται ένα ενδιαφέρον για την εποχή μας εγχείρημα συμμετοχικού οικολογικού τουρισμού, που τα πρώτα σχέδια για έγιναν το 1917 με μελέτες του καθηγητή Αλεξάντρο Τζίτζη, καθηγητή κοινωνικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Νάπολι, ενώ η έναρξη του έγινε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922. Στο Πεσκασερόλι (διοικητικό κέντρο του Εθνικού Πάρκου του Αμπρούτσο), επισκεφτήκαμε το κέντρο ενημέρωσης και ενημερωθήκαμε από τους αρμόδιους με προβολές και με συζητήσεις για το πως οι συλλογικότητες των πολιτών συμμετέχουν στη διαχείριση μιας πολύ μεγάλης περιοχής που αποτελείται από περισσότερους από 40 δήμους. Παράλληλα κάναμε καθημερινές επισκέψεις σε προστατευόμενα φυσικά οικοσυστήματα και σε πολλά ιστορικά μνημεία όπου διαπιστώναμε αυτά που είχαμε ακούσει στην ενημέρωση. Εκτός από το Πρσκασέρολλι, που βρίσκεται στην Βαλ Φοντίλο, επισκεφτήκαμε και το Κόλλι Άλτι, τη Βιλαβαλελόνγα, το Όπι, τους καταρράκτες της Καμοσκιάρα, τη λίμνη Μπαρέα και το χωριό Βιλλέτα Μπαρέα, τη Τσιβιτέλα Αλφεντένα, τη λίμνη Σκάνο, και τα χωριό Σκάνο.
Το δεύτεροι οδοιπορικό έγινε τον Σεπτέμβριο του 2022 στη Μικρά Ασία και είχε σαν θέμα “Όραμα της Ιωνίας”. Ήταν το όραμα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, που παρά το γεγονός ότι πριν από εκατό ακριβώς χρόνια, το 1922, δέχθηκε ένα ισχυρό πλήγμα, για να εξυπηρετηθούν ξένα συμφέροντα, εξακολουθεί, κατά την άποψή μας να συγκινεί και να εμπνέει τους λαούς. Για να τονίσουμε τη σημασία του οράματος αυτού και για την εποχή μας και με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική καταστροφή, σχεδιάσαμε το ταξίδι αυτό ξεκινώντας από τα Δαρδανέλια και την Τροία και φθάνοντας μέχρι την Αττάλεια. Στη διάρκεια του οδοιπορικού αυτού τόσο με τις επισκέψεις και τις ξεναγήσεις στους ιστορικούς τόπους και τα εξαιρετικά μνημεία στα Δαρδανέλια, την Τροία, την Έφεσο, τη Σμύρνη, το Κουσάντασι, την Πέργαμο, τα Βουρλά, τα Αλάτσατα, τον Τσεσμέ, το Αϊβαλί, τη Μίλητος, τα Δίδυμα, την Αλικαρνασσό και την Αττάλεια όσο και με τις πλούσιες συζητήσεις είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε το "γιατί" το Όραμα της Ιωνίας δεν τελείωσε με την Μικρασιατική Καταστροφή.
Το τρίτο έγινε το Πάσχα του 2023, στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία με θέμα «Από τη Σικελική Εκστρατεία έως την Αναγέννηση» Ήταν ένα ταξίδι στον κοινωνικό χρόνο, στη διάρκεια του οποίου συνδέθηκε η περίοδος του φυλετικού κοινοτισμού, με την αρχαϊκή, την κλασική, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή αρχαιότητα και στη συνέχεια με τα λατιφούντια, τη φεουδαρχία, τις συντεχνίες και τη μανιφακτούρα φτάνοντας μέχρι την αναγέννηση. Σ’ αυτό το πλαίσιο προσεγγίσαμε τους τόπους και τα μνημεία στη Ματέρα, το Αλμπερομπέλο, το Λέτσε, το Ρήγιο, το Παλέρμο, το Μονρεάλε, τον Σελινούντα, την Εγέστα, τον Ακράγαντα, τις Συρακούσες, την Ταορμίνα, την Αίτνα, την Ίσκια, την Πομπηία, τον Βεζούβιο και άλλους.

Το επόμενο θεματικό οδοιπορικό που έχουμε σχεδιάσει θα πραγματοποιηθεί από τις 25 Οκτωβρίου, έως τις 10 Νοεμβρίου στο Μεξικό και θα έχει θέμα «Το Μεξικό με άλλη ματιά». Θα είναι ένα διαφορετικό ταξίδι στον πολιτισμό των Μάγια και των Αζτέκων, στη Ζούγκλα Λακαντόνα και τα απέραντα τροπικά δάση με τις λίμνες και τους πολύχρωμους καταρράκτες στα σύνορα με τη Γουατεμάλα και το Μπελίσε, στη χώρα της Φρίντα Κάλο και του Ντιέγκο Ριβέρα και κυρίως στη χώρα που ανθίζει το Ζαπατίστικο ιδεώδες για την άμεση δημοκρατία και την αυτοδιαχείριση .